De tentoonstelling ‘Earth matters’ in Tilburg raakte bij mij een gevoelige snaar. Misschien vanwege de combinatie met textiel; textiel is altijd mijn geheime, maar vanzelfsprekende liefde geweest.
‘Earth Matters’ in het Textielmuseum in Tilburg ging niet alleen over textiel: er was aardewerk, pigmenten, haar, hout, vilt, touw, stenen, spons en zeewier en nog veel meer. De expositie toonde een rijkdom aan grondstoffen en materialen die ons door de aarde zonder winstoogmerk ter beschikking worden gesteld.
Voor mij blijft de rode draad echter; textiel.
Textiel verbindt, alleen of in een intieme verstrengeling; kwetsbaar of sterk, zacht glanzend of ruw. Textiel verwarmt en bedekt en zit op je huid.
Textiel sluit je in haar armen.
Alsof de aarde zelf je in haar armen neemt en je fluisterend haar schatten toont. En haar grondstoffen zonder gêne etaleert, overtuigt van hun intrinsieke waarde.
Aardse materie
De titel van de tentoonstelling ‘Earth Matters’ is bijzonder mooi gekozen, helaas gaat de woordspeling en de ironie ervan in het Nederlands verloren. De naam verenigt het materiële met het immateriële. De aardse zaken die wij hier zien zijn belangrijk. Maar de tentoonstelling gaat verder dan de constatering dat wij zonder deze aarde materieloos door het leven zouden moeten gaan. De tentoonstelling zoomt in op immateriële waarden van materialen:
“De herkomst van een vezel, de naam van de wever en het gezicht achter de ambachtsman zijn van wezenlijk belang om de identiteit en de ziel van een object te begrijpen. Net zoals mensen vandaag de dag willen weten waar hun eten vandaan komt, zo wordt materie onderzocht door designers die geïnteresseerd zijn in de unieke aspecten van dieren en planten. Een nieuwe generatie ontwerpers verdiept zich in de oorsprong, onderzoekt de historie en ontrafelt de essentie van deze materialen.”
Zijn deze immateriële waarden realiteit?
‘Earth Matters’ wil aan de hand van vier thema’s begrip creëren voor materiaalstudies en het belang van duurzame productie. De thema’s zijn getiteld: ‘Stil staan bij de oorsprong’, ‘Ingrediënten verzamelen’, ‘Materialen heruitvinden’ en ‘Duurzame productie’.
Stil staan bij de oorsprong
Vroeger waren het de ambachtslieden die dicht bij de materie stonden en hun specifieke eigenschappen kenden. En doorgaven van vader op zoon. Nu zijn het designers die zich verdiepen in de schatkamers van de aarde om haar rijkdommen te herontdekken terwijl ze graven tot aan het begin der tijden.
Ingrediënten verzamelen
Organische ingrediënten hebben hun bekoring nog niet verloren. Ecologisch-bewuste ontwerpers tonen ons de schoonheid van onbewerkte materialen en een aantal van hen onderzoekt en categoriseert de eigenschappen van planten. Kunst en wetenschap treffen elkaar opnieuw en leggen weer de verbinding tussen natuur, samenleving en misschien wel overleving.
Materialen heruitvinden
Hedendaagse ontwerpers onderzoeken middels diverse technieken de elementen en eigenschappen van de materialen die wij gebruiken. Afval, natuurlijke of synthetische materialen worden gerecycled of op een andere manier nieuw leven ingeblazen. Op een manier die recht doet aan onze versgelegde verbinding met de aarde.
Duurzame productie
Het hedendaagse productieproces van met name textiel veroorzaakt veel vervuiling. Designers trachten het gebruik van water en chemicaliën zo ver mogelijk terug te dringen en efficiënter om te gaan met energie. Oude technieken en lokale productie zijn weer terug van weggeweest.
Ontaarde kunst
Wat ik boeiend vind aan dit proces is de omgekeerde beweging van de kunst. Kunst die weer gaat aarden, gedreven door de noodzaak verbinding te maken tussen samenleving en natuur. De mens en zijn planeet. Wellicht komt zij tot rust na eeuwenlang haar vleugels te hebben uitgeslagen in het firmament. Het doet haar goed. Het maakt haar mooier.
Ik eindig mijn bezoek bij een prachtige video met een voice-over van een zingende man in een onverstaanbare taal. Hij lijkt maar één ding te zeggen, slechts één zin te herhalen, maar het ontroert mij mateloos. Ik versta het niet. Toch weet ik wat het betekent. Ik voel wat hij zegt.
De aarde is tegelijk onweerstaanbaar, mysterieus dichtbij en ongenaakbaar. Zij is oer… en toch ook weer niet.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in BBK Magazine, het kwartaalblad van de Beroepsvereniging van Beeldend Kunstenaars.